Cao huyết áp thường không có triệu chứng sớm và đang có dấu hiệu trẻ hóa, gây ra đột quỵ khiến nhiều người bệnh trẻ t.uổi phải chịu di chứng lâu dài.
Cao huyết áp có thể gây đột quỵ do xuất huyết não nhưng nhiều người trẻ không để ý căn bệnh này. Ảnh minh họa: Unsplash.
Một phụ nữ 35 t.uổi được chuyển từ Cần Thơ đến TP.HCM vì xuất huyết não, huyết áp 240 mmHg – chỉ số cao không tưởng. Trên phim CT hiển thị vùng xuất huyết với thể tích m.áu lớn.
Khi được chuyển đến Bệnh viện Nhân dân 115, cô đã rơi vào hôn mê sâu, đồng tử giãn 2 bên. Đến chiều cùng ngày, gia đình được đưa về nhà vì đã hết hy vọng.
Cách đây không lâu, một cô gái 23 t.uổi được chuyển đến Bệnh viện Nhân dân 115 trong tình trạng tương tự.
“Khó. May mắn giữ được mạng sống thì cũng sống với di chứng tàn phế”, PGS.TS Nguyễn Huy Thắng, Trưởng khoa Bệnh lý mạch m.áu não, Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM), đồng thời là Phó chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, tiếc nuối.
Khác với nhồi m.áu não, cho đến nay, y học hiện đại vẫn rất khó khăn với xuất huyết não. Tuy nhiên, điều đáng buồn là hầu hết người trẻ không phát hiện sớm và không biết bản thân mắc bệnh lý huyết áp.
Đột quỵ ở t.uổi đôi mươi
Cô gái 23 t.uổi nói trên nhập viện hồi cuối tháng 1. Thời điểm được chuyển viện lên TP.HCM, nữ bệnh nhân đã rơi vào hôn mê sâu, thở máy qua nội khí quản với chẩn đoán hôn mê xuất huyết não.
“Điều đáng buồn hơn gia đình các bệnh nhân hoàn toàn không biết khả năng cô đã bị cao huyết áp trước đó”, ông nói.
Chia sẻ với Tri thức – Znews, PGS Nguyễn Huy Thắng cho hay dịp Tết Nguyên đán vừa qua, Bệnh viện Nhân dân 115 cũng tiếp nhận điều trị cho một nam thanh niên mới 21 t.uổi. Bệnh nhân có thể trạng thừa cân, nhập viện trong tình trạng liệt nửa người.
Chuyên gia nhận định bệnh nhân xuất huyết não dưới 30 t.uổi có nguyên nhân là cao huyết áp không nhiều. Thay vào đó, lý do chủ yếu là dị dạng mạch m.áu.
“Tuy nhiên, sau khi chụp CT, kết quả cho thấy mạch m.áu não của nam thanh niên này hoàn toàn bình thường. Lúc này, chúng tôi mới kết luận chàng trai này bị xuất huyết não do cao huyết áp”, PGS Thắng chia sẻ.
Hiện tại, nam bệnh nhân tỉnh táo, dự đoán có thể hồi phục. Tuy nhiên, cũng như nhiều người bệnh đột quỵ khác, chàng trai có thể sẽ phải chịu một số di chứng đến suốt đời.
Bệnh nhân đột quỵ được điều trị tại Bệnh viện Nhân dân 115. Ảnh: BSCC.
Theo PGS Thắng, bệnh cao huyết áp hầu hết không có triệu chứng trước khi gây ra hậu quả. Nhiều người trẻ cũng chủ quan, không hề quan tâm đến t.iền sử bệnh lý, khi đi khám huyết áp lên tới 240 mmHg, được thông báo bị cao huyết áp vẫn quả quyết “em hoàn toàn bình thường”.
“Chính tâm lý chủ quan này khiến việc thuyết phục bệnh nhân đi khám đúng định kỳ là rất khó khăn”, PGS Thắng cho biết.
Lối sống vẫn là nguyên nhân chính
Theo Hiệp hội Tăng huyết áp Quốc tế, cao huyết áp là tình trạng áp lực dòng chảy của m.áu lên thành động mạch tăng cao. Đây được xem là “sát thủ thầm lặng” vì không có triệu chứng nhưng gây tổn thương tim, mạch m.áu, não, mắt, thận và nhiều bệnh mạn tính khác.
Người bệnh được xác định cao huyết áp khi có huyết áp tâm thu lớn hơn 130 mmHg và huyết áp tâm trương lớn hơn 85 mmHg.
Theo PGS Thắng, trong một năm, Bệnh viện Nhân dân 115 này tiếp nhận khoảng 20.000 ca đột quỵ, khoảng 4.000 ca trong số đó là do xuất huyết não. Số bệnh nhân trẻ, dưới 45 t.uổi chiếm khoảng 15-20%.
Trong đó, cao huyết áp là nguyên nhân đứng đầu gây xuất huyết não ở nhiều người bệnh trên 30 t.uổi. Tỷ lệ này có thể lên đến 90% đối với các bệnh nhân trên 45 t.uổi. Tuy nhiên, PGS Thắng cũng tiếp nhận không ít ca bệnh xuất huyết não vì cao huyết áp mà người bệnh chỉ mới ngoài 20 t.uổi.
Theo Phó chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, thông thường, cao huyết áp thường xuất hiện ở các bệnh nhân trên 45 t.uổi. Tuy nhiên, thời gian gần đây, nhiều bệnh nhân mới 30 t.uổi đã mắc bệnh này.
Bên cạnh các nguyên nhân vô căn hay các yếu tố gia đình, lý do chủ yếu khiến căn bệnh này trẻ hóa là lối sống hiện đại.
“Mọi người ăn quá nhiều carbohydrates, thực phẩm dầu mỡ, nhiều muối, lười vận động dẫn đến cơ thể thừa cân, béo phì, kéo theo hàng loạt bệnh khác như cao huyết áp, tiểu đường… Ngoài ra, lối sống hiện đại khiến con người tiếp xúc nhiều hơn với các chất gây nghiện (m.a t.úy, bia rượu, t.huốc l.á…), tỷ lệ cao huyết áp vì thế cũng tăng cao hơn”, PGS Thắng phân tích.
Theo chuyên gia, việc kiểm soát chặt huyết áp chính là chiếc chìa khóa vàng trong điều trị phòng ngừa xuất huyết não. Theo y văn, 70% trường hợp đột quỵ đã có thể tránh được nếu được dự phòng sớm. Lợi ích này có thể còn lớn hơn với dự phòng xuất huyết não.
Chuyên gia khuyên mọi người nên thiết lập cho mình lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học, tăng cường thể dục thể thao, không chất kích thích, hạn chế bia rượu.
Điều quan trọng hơn là nhận thức được tầm quan trọng của việc kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh cao huyết áp.
“Những người có thể trạng thừa cân hoặc t.iền sử gia đình có người bị cao huyết áp cần kiểm tra huyết áp thường xuyên để phát hiện sớm các bất thường. Nếu huyết áp liên tục cao hơn 130, người bệnh nên đến các cơ sở y tế kiểm tra để được chẩn đoán và uống thuốc kiểm soát huyết áp”, PGS Thắng khuyến cáo.
Chuyên gia cũng nhấn mạnh uống thuốc đều đặn có thể giúp kiểm soát huyết áp nhưng không thể làm biến mất bệnh cao huyết áp. Song song với việc uống thuốc, bệnh nhân cũng cần theo dõi huyết áp thường xuyên.
Tắm đêm có dẫn đến đột quỵ không?
Nhiều người cho rằng tắm đêm sẽ dễ dẫn đến đột quỵ, nhất là khi thời tiết lạnh giá như hiện nay…
Vậy điều này có đúng không?
Đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch m.áu não thường xảy ra đột ngột khi nguồn m.áu cung cấp cho não bị tắc nghẽn, gián đoạn hoặc suy giảm. Khi đó, não bị thiếu oxy, dinh dưỡng và các tế bào não bắt đầu c.hết trong vòng vài phút.
Người bị đột quỵ có nguy cơ t.ử v.ong cao nếu không được phát hiện và cấp cứu kịp thời. Đây là một trong những bệnh nguy hiểm và phổ biến nhất.
Tắm đêm có thể dẫn đến đột quỵ?
Nhiều người cho rằng tắm đêm dễ bị đột quỵ. Thực tế cho thấy tắm đêm không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra đột quỵ nhưng sẽ là yếu tố xúc tác, thúc đẩy gián tiếp. Chính vì vậy, không nên tắm đêm, đặc biệt là sau 23h.
Lý do vì đêm là thời điểm nhiệt độ xuống thấp nhất trong ngày, đồng thời huyết áp có thể lên cao. Sự thay đổi nhiệt độ, trạng thái và huyết áp cơ thể sẽ ảnh hưởng đến sự lưu thông của m.áu, các mạch m.áu bị co lại và rất dễ gây thiếu m.áu não cục bộ, dẫn tới tai biến mạch m.áu não.
Tắm đêm vào mùa đông sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và có nguy cơ đột quỵ.
Nguyên nhân gây đột quỵ
Hai nguyên nhân chủ yếu gây nên hiện tượng đột quỵ là do thiếu m.áu cục bộ (tắc nghẽn động mạch) hoặc do xuất huyết não (mạch m.áu bị vỡ).
Các yếu tố nguy cơ bao gồm:
Người bị các bệnh lý tim mạch như: hở van tim, rung tâm nhĩ, nhịp tim không đều, suy tim,…;
Người bị tăng huyết áp;
Người bị tiểu đường;
Người bị rối loạn lipid m.áu;
T.iền sử cá nhân hoặc gia đình đã từng bị đột quỵ, thiếu m.áu não thoáng qua hoặc bệnh tim;
Lạm dụng các chất kích thích như uống nhiều rượu, sử dụng m.a t.úy…
Người hút t.huốc l.á chủ động hoặc hít phải khói t.huốc l.á thụ động dẫn đến mỡ tích tụ trong động mạch, tăng nguy cơ m.áu đông;
Người thừa cân, béo phì, ít vận động tập thể dục;
Chế độ ăn uống không hợp lý, lượng cholesterol cao;
Về t.uổi tác, người trong nhóm t.uổi từ 55 t.uổi trở lên có nguy cơ cao hơn; Phụ nữ có nguy cơ bị đột quỵ thấp hơn so với nam giới; Việc sử dụng thuốc tránh thai hay các liệu pháp điều chỉnh hormone, thay đổi nội tiết tố cũng làm tăng nguy cơ gây bệnh.
Người bị tăng huyết áp dễ mắc đột quỵ nếu không kiểm soát tốt.
Có thể phân loại đột quỵ như sau:
– Đột quỵ do thiếu m.áu cục bộ
Thiếu m.áu cục bộ dẫn đến đột quỵ xảy ra do tình trạng tắc nghẽn trong động mạch. Theo thống kê, hiện nay có đến khoảng 85% các ca bệnh đột quỵ thuộc nhóm này. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác dẫn đến tình trạng này.
– Đột quỵ do huyết khối
Một trong những nguyên nhân đột quỵ phổ biến tiếp theo là do các mảng xơ vữa bên trong thành mạch có thể tiến triển gây hẹp dần lòng mạch. Các tổn thương này có thể dẫn đến sự kết tập bất thường của tiểu cầu tại vị trí hẹp, làm lòng mạch bị tắc nghẽn hoàn toàn. Hậu quả là một phần não bị thiếu m.áu nuôi, dẫn đến đột quỵ do thiếu m.áu tại chỗ.
– Đột quỵ do thuyên tắc
Động mạch bị tắc nghẽn do huyết khối từ nơi khác đến gây tắc mạch. Huyết khối này có thể được hình thành từ tim hoặc do mảng xơ vữa động mạch bong tróc ra. Dạng đột quỵ này được gọi là đột quỵ do thuyên tắc.
3 biểu hiện của đột quỵ cần biết
– Biểu hiện khuôn mặt: Dấu hiệu dễ nhìn thấy là mặt bệnh nhân bị méo. Nếu nghi ngờ hãy yêu cầu bệnh nhân cười vì nếu có biểu hiện thì dễ nhận ra tình trạng méo mặt, lệch mặt.
– Biểu hiện ở tay, chân: Tay bị liệt, cũng có thể có diễn tiến từ từ như tê tay một bên, vẫn điều khiển được tay nhưng kém chính xác. Ngoài tay còn có một số dấu hiệu ở chân như nhấc chân không lên, đi rớt dép,…
– Biểu hiện ở lời nói: Rõ nhất là một số người đột quỵ bị “á khẩu” hay nói đớ.
Ngoài ra có những triệu chứng ở người bị đột quỵ có thể kể đến như:
Lẫn lộn, sảng, hôn mê;
Thị lực giảm sút, hoa mắt;
Chóng mặt, người mất thăng bằng, không thể đứng vững;
Đau đầu;
Buồn nôn, nôn ói,…
Tóm lại: Nhằm ngăn ngừa nguy cơ bị tai biến mạch m.áu não, cần có lối sống và thói quen ăn uống khoa học. Hạn chế tắm đêm vì đây cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ;.
– Cần tập thể dục thường xuyên, tối thiểu 30 phút/lần tập và duy trì 3-4 lần/tuần để tăng cường sức khỏe
– Có chế độ ăn uống hợp lý, không dùng nhiều đồ chiên xào, thức ăn nhanh, đồ dầu mỡ nhiều cholesterol và chất béo, thức uống có cồn, nước có ga, rượu bia,… Ăn nhiều rau xanh, trái cây, thịt trắng, hải sản, trứng, ngũ cốc và các loại đậu,…;
– Không thức khuya, ngủ đúng giờ, ngủ đủ giấc và chú ý đến chất lượng giấc ngủ;
– Không sử dụng các chất kích thích;
– Kiểm tra sức khỏe định kỳ, tầm soát đột quỵ, đặc biệt là lượng cholesterol và huyết áp, tim mạch, tiểu đường,…
– Lắng nghe cơ thể và tìm đến bác sĩ chuyên môn, các cơ sở y tế uy tín khi cần được thăm khám và tư vấn.
